Cùng PNJ Blog điểm qua 20 món quà tặng sinh nhật ý nghĩa dành cho bạn trai, chồng, người yêu dưới đây: 1. Đồng hồ - Quà Tặng sinh nhật nam giới yêu thích. 2. Nhẫn - Quà sinh nhật cho bạn trai. 3. Trái banh - Quà Tặng sinh nhật cho nam giới. 4. Gối ôm - Quà sinh nhật cho nam Địa chỉ sửa chữa giày da 92 Lê Thánh Tôn. Địa chỉ sửa giày da nổi tiếng ở Sài Gòn cần kể tới là địa chỉ của anh Nguyễn Hữu Văn, nằm ở ngã tư Pasteur, Lê Thánh Tôn, Q. 1. Với hơn 40 năm hoạt động thì địa chỉ này không chỉ có khách là người dân mà còn thu hút Tóm tắt nội dung. Yu Ijin - người duy nhất sống sót sau một vụ tai nạn máy bay thảm khốc khi anh còn nhỏ. Sau quãng thời gian 10 năm trở thành lính đánh thuê để hoàn thành giao kèo với người đã cứu mình, cậu đã trở về với gia đình ở quê hương. Một cuộc sống mới và Vi vu trong thế giới của rượu, trải nghiệm cùng Thiên Linh, bạn sẽ được nghe những câu chuyện chân thực nhất kể về những tên tuổi sản xuất rượu hàng đầu thế giới, về những hương vị của rượu vừa quen vừa lạ, về sự độc đáo của những giống nho, những vùng Dùng lên quái: gây thêm sát thương vật lý tương đương 10% tổng sức mạnh công kích của Aatrox và gấp đôi thời gian hất tung. Xiềng Xích Địa Ngục - W Aatrox đập kiếm xuống đất, gây sát thương vật lý lên kẻ địch đầu tiên trúng phải và làm chậm nạn nhân 15% trong 1.5 giây. . TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA NGỮ VĂN - NGUYỄN THỊ NGA NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG NHÂN VẬT TRONG TIỂU THUYẾT ĐÔI BẠN CỦA NHẤT LINH KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành Văn học Việt Nam HÀ NỘI - 2013 TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA NGỮ VĂN - NGUYỄN THỊ NGA NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG NHÂN VẬT TRONG TIỂU THUYẾT ĐÔI BẠN CỦA NHẤT LINH KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành Văn học Việt Nam Người hướng dẫn khoa học ThS. GVC. THÀNH ĐỨC BẢO THẮNG HÀ NỘI - 2013 LỜI CẢM ƠN Sau một thời gian cố gắng, tôi đã hoàn thành khóa luận tốt nghiệp với đề tài Nghệ thuật xây dựng nhân vật trong tiểu thuyết Đôi bạncủa Nhất Linh. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất tới các Thầy Cô trong khoa Ngữ Văn, các Thầy Cô giáo trong tổ Văn học Việt Nam hiện đại và đặc biệt là thầy giáo - ThS, GVC Thành Đức Bảo Thắng đã nhiệt tình giúp đỡ tôi để tôi hoàn thành khóa luận này. Vì điều kiện thời gian có hạn nên đề tài không tránh khỏi những hạn chế nhất định. Tôi mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các Thầy Cô và các bạn để khóa luận được hoàn thiện hơn. Hà Nội, tháng 5 năm 2013 Sinh viên Nguyễn Thị Nga LỜI CAM ĐOAN Khóa luận được hoàn thành dưới sự hướng dẫn trực tiếp của thầy giáo ThS Thành Đức Bảo Thắng. Tôi xin cam đoan khóa luận là kết quả nghiên cứu, tìm tòi của riêng tôi. Nó không trùng khớp với bất cứ một công trình nghiên cứu nào đã được công bố trước đó. Nếu sai tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm. Hà Nội, tháng 5 năm 2013 Sinh viên Nguyễn Thị Nga MỤC LỤC MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ......................................................................................... 1 2. Lịch sử vấn đề ............................................................................................ 2 Trước năm 1945 ...................................................................................... 3 Sau năm 1945 .......................................................................................... 4 3. Mục đích nghiên cứu .................................................................................. 6 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................... 6 5. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................ 7 Phương pháp tiếp cận hệ thống ............................................................... 7 Phương pháp phân tích, tổng hợp............................................................ 7 Phương pháp lịch sử................................................................................ 7 Phương pháp so sánh, đối chiếu .............................................................. 7 6. Đóng góp của khóa luận ............................................................................. 7 cục ......................................................................................................... 8 NỘI DUNG ................................................................................................... 9 CHƯƠNG 1 NHẤT LINH VÀ QUAN NIỆM NGHỆ THUẬT VỀ CON NGƯỜI ......................................................................................................... 9 Tác giả Nhất Linh .................................................................................... 9 Quan niệm nghệ thuật về con người của Nhất Linh ............................... 12 Con người gắn với hoàn cảnh............................................................. 13 Con người với đời sống bên trong ...................................................... 14 CHƯƠNG 2 NGHỆ THUẬT MIÊU TẢ NHÂN VẬT QUA TÌNH HUỐNG VÀ NGOẠI HIỆN....................................................................... 16 Nghệ thuật tạo dựng tình huống............................................................. 16 Tình huống éo le, bi kịch..................................................................... 17 Tình huống nhẹ nhàng gợi cảm xúc, kỉ niệm ....................................... 20 Nghệ thuật miêu tả nhân vật qua ngoại hiện .......................................... 23 Miêu tả ngoại hình.............................................................................. 24 Miêu tả hành động .............................................................................. 27 Miêu tả thiên nhiên trong mối quan hệ hài hòa với con người ............ 30 CHƯƠNG 3 NGHỆ THUẬT MIÊU TẢ NHÂN VẬT QUA NGÔN NGỮ ..................................................................................................................... 32 Ngôn ngữ đối thoại ................................................................................ 32 Đối thoại mang tính chất ám chỉ ......................................................... 32 Đối thoại qua hành vi, cử chỉ.............................................................. 36 Ngôn ngữ độc thoại ............................................................................... 38 Ngôn ngữ trần thuật ............................................................................... 44 KẾT LUẬN ................................................................................................. 48 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 51 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài lực văn đoàn là một tổ chức văn học, đồng thời còn là một tổ chức văn hóa xã hội. Tự lực văn đoàn chủ chương hiện đại hóa văn học góp phần đổi mới quan niệm xã hội, quan niệm nhân sinh, quan niệm thẩm mĩ và đẩy nhanh sự phát triển của văn học trên con đường hiện đại hóa. Nhà nghiên cứu Hoàng Xuân Hãn đã khẳng định Nhóm Tự lực văn đoàn không phải là nhóm duy nhất nhưng là nhóm quan trọng nhất và là nhóm cải cách đầu tiên của văn họchiện đại’’ [11, Vì vậy, khi nghiên cứu chúng ta không thể bỏ qua đối tượng này. Hơn nữa, mỗi nhà văn trong nhóm Tự lực văn đoàn mỗi người lại có một giọng điệu riêng tạo nên một phong cách khác nhau. Các cây bút ở nhóm Tự lực văn đoàn viết rất khỏe, tung hoành ở nhiều lĩnh vực khác nhau Tiểu thuyết, truyện ngắn, kịch, phóng sự… góp phần làm phong phú đa dạng và phát triển nhanh chóng các thể loại văn xuôi nghệ thuật trong những năm 30 của thế kỉ XX. Trong đó, phải kể đến vai trò chủ chốt của nhóm là Nhất Linh. Ông là cây bút chủ đạo của nhóm, là người anh đầu đàn trong mọi hoạt động. Sáng tác của ông thể hiện rõ rệt đường lối của Tự lực văn đoàn nhằm đổi mới văn chương và cải cách xã hội. Ông cùng với Khái Hưng, Hoàng Đạo và các thành viên khác trong nhóm Tự lực văn đoàn chủ trương cách tân hoàn toàn trong văn học, một mặt đấu tranh cho sự giải phóng cá nhân, coi đó là cơ sở của xã hội, mặt khác đấu tranh cho sự trong sáng ngôn ngữ và hiện đại hóa các thể loại văn học. Do đó, đề tài khóa luận này góp phần vào nghiên cứu tiểu thuyết của Nhất Linh để có cái nhìn đúng đắn hơn với chính tác giả và nhóm Tự lực văn đoàn. 1 Như chúng ta đã biết xã hội Việt Nam trong những năm đầu thế kỉ XX nền văn hóa được mở rộng, có sự giao lưu hội nhập với nền văn hóa Phương Tây. Nhất Linh cũng từng du học ở Tây nên sự ảnh hưởng này rất rõ ràng, muốn khẳng định mình, khẳng định cái tôi, muốn tự do trong hôn nhân, luyến ái chống lại chế độ phong kiến nên cuộc đấu tranh giữa cũ và mới diễn ra quyết vớiĐoạn tuyệt, Lạnh lùng…, Đôi bạnlà một trong tác phẩm khẳng định giá trị tiểu thuyết của Nhất Linh. Ngôn ngữ trong Đôi bạnnhẹ nhàng, giản dị, trong sáng từng được đánh giá cao, có tính chất luận đề Chủ đề thật sự là hành động cách mạng bí mật’’ [18];Rất tiêu biểu cho bước chuyển tiếp diễn ra ở thanh niên, từ giấc mơ hạnh phúc cá nhân, đến giấc mơ ưa thích hành động anh hùng’’ [11, Xuất phát từ thực tế đó tôi nghiên cứu đề tài Nghệ thuật xây dựng nhân vật trong tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linhđể thấy rõ tài năng, vị trí của ông trên con đường hiện đại hóa văn học. Đồng thời đánh dấu sự thay đổi trong tư tưởng cũng như về nghệ thuật viết tiểu thuyết của ông. Tìm hiểu về Nghệ thuật xây dựng nhân vật trong tiểu thuyếtĐôi bạn của Nhất Linh không những thấy được tâm huyết, tài năng của tác giả mà giúp cho người viết rèn luyện ý thức tự chủ, khả năng nghiên cứu văn học và xử lí kiến thức… trong bước đầu nghiên cứu khoa học. Đây là một công việc cần thiết với một người học văn và một giáo viên tương lai. 2. Lịch sử vấn đề Mấy năm qua trong trào lưu đổi mới, một số vấn đề tác giả trong giai đoạn 1932 - 1945 cũng được bàn nhiều trong đó có Tự lực văn đoàn và Nhất số bài có nhắc tới Nhất Linh về con người, sáng tác của ông. Ở bài nghiên cứu này, chúng tôi đưa ra những đánh giá nổi bật nhất về tiểu thuyết của Nhất Linh. 2 Trước năm 1945 Trước năm 1945 Nhất Linh là một trong những tác giả được nhiều nhà nghiên cứu đề cập như bài nghiên cứu Trương Chính Dưới mắt tôi 1939, Vũ Ngọc Phan Nhà văn hiện đại, tập 2 1942; Dương Quảng HàmViệt Nam văn học sử yếu 1942... Thời kì này các nhà nghiên cứu đề cao sáng tác của Nhất Linh. Có nhiều ý kiến ca ngợi nội dung tư tưởng chống lễ giáo phong kiến, chống hủ tục lạc hậu, đòi giải phóng cá nhân. Vì vậy, tiểu thuyết của ông được coi là sự tiến bộ của tư tưởng mới, về đổi mới ở ngôn từ, lời văn. Như lời khen ngợi của Trần Thanh Mại Văn tài uyển chuyển, mạnh mẽ, không có chỗ nào đáng bỏ, không có mục nào phải thêm’’ trên tạp chí Sông hương 1937. Đến nhà nghiên cứu Vũ Ngọc Phan đã từng đánh giá về nghệ thuật tiểu thuyết của Nhất Linh Nếu đọc Nhất Linh từ Nho phong cho đến những tiểu thuyết gần đây nhất của ông, người ta thấy tiểu thuyết của ông biến đổi rất mau. Ông viết từ tiểu thuyết ái tình, tiểu thuyết tình cảm, qua tiểu thuyết luận đề, đến tiểu thuyết tâm lí, sự tiến hóa ấy chứng tỏ rằng mỗi ngày ông muốn đi sâu vào tâm hồn con người ta’’ [16, Văn Tiếp khẳng định giá trị hiện thực của Đoạn tuyệtlàm sống lại bức tranh về cuộc sống trong xã hội phong kiếnGiá trị phản ánh hiện thực của Đoạn tuyệt là làm sống lại bức tranh về cuộc sống vô nhân đạo, mẹ chồng áp bức nàng dâu. Những lời nhận xét gay gắt của bà Phán làm ta tưởng Nhất Linh đã đi làm dâu một lần rồi’’[11, Như vậy, các nhà nghiên cứu trước 1945 đã chỉ ra sự đổi mới nghệ thuật ở phương diện thể hiện nhân vật của Nhất Linh. Từ đó thấy được đổi mới trong nội dung tư tưởng mang ý nghĩa cải cách xã hội làm cho người đọc coi trọng quyền tự do cá nhân, góp phần đem không khí mới, tiến bộ vào xã hội. 3 Sau năm 1945 Sau năm 1945, có nhiều nhà nghiên cứu quan tâm hơn tới tiểu thuyết của Nhất Linh. Các công trình nghiên cứu của Lê Quý Đôn Lược thảo lịch sử văn học Việt Nam tập 3- từ giữa thế kỉ XX đến năm 1945, 1957,bài viết của Nguyễn Văn Xung Bình giảng về Tự lực văn đoàn, 1958, công trình của Phạm Thế Ngũ Việt Nam văn học sử giản ước tân biên tập 3, 1960, Bạch Năng Thi - Phan Cự Đệ Văn học Việt Nam 1930 - 1945, tập 1, 1961, Trịnh Hồ Khoa Những đóng góp của Tự lực văn đoàn cho văn xuôi Việt Nam hiện đại, 1997… đã đánh giá một cách khái quát về những đóng góp mới tiểu thuyết Nhất Linh cho văn xuôi Việt Thuyết Đôi bạncủa Nhất Linh đã được nhiều nhà nghiên cứu nhận xét và đánh giá chủ yếu ở giai đoạn này. Nhóm Lê Quý Đôn nhận xét khá xác đáng về đổi mới nghệ thuật của nhóm Tự lực văn đoàn Với tiểu thuyết Tự lực văn đoàn, cả một thế giới tâm tình trước kia hé mở một cách rụt rè, e lệ, bây giờ được phơi bày, mổ xẻ tinh vi’’ [4, có công đi đầu là Nhất Linh. Nhân vật của Nhất Linh có thế giới tâm hồn rất phong phú, luôn ấp ủ khát vọng được tham gia hoạt động cách mạng để cải cách xã hội. Trong cuốn Bình giảng về Tự lực văn đoàn, Nguyễn Văn Xung trong cái nhìn so sánh với Khái Hưng đã cho rằng Nhất Linh không phải tả cảnh như Khái Hưng nhưng để móc vào đấy những biến đổi uyển chuyển trong tình cảm nhân vật’’[25, Bạch Năng Thi trong cuốn Văn học Việt Nam 1930 - 1945 khẳng định Nhất Linh ngó sâu vào mâu thuẫn trong tâm hồn, tấn bi kịch âm ỉ, đôi lúc bung ra, luôn luôn có sức hấp dẫn’’ [23, nghiên cứu Nguyễn Hoành Khung đã nhận xét “Chính vì những cái đó mà nghệ thuật, kĩ thuật tiểu thuyết Đôi bạn có những nét mới mẻ khác hẳn trước, điềm tĩnh mà tinh tế, nhiều dư vị” Văn xuôi lãng mạn Việt Nam 1930-1945, tập 1, Nxb KHXH, 1979. 4 Với giáo sư Phan Cự Đệ khi viết lời giới thiệu cho tiểu thuyết Đôi bạn đã nhận xét Ở tiểu thuyết Đôi bạn luận đề xã hội được trình bày một cách nhuần nhụy, kín đáo hơn, ngòi bút của Nhất Linh tinh tế đi sâu vào thế giới nội tâm bên trong của con người. Tuy nhiên cả Đoạn tuyệt và Đôi bạn đều là những cuốn tiểu thuyết lãng mạn tiến bộ, những tác phẩm trong sáng nhất cả quãng đời sáng tác Nhất Linh’’ [13, Như vậy, các nhà nghiên cứu sau năm 1945 khẳng định tiểu thuyết của Nhất Linh bước tới thành công khác ở nghệ thuật xây dựng nhân vật. Nhân vật được chú trọng hơn ở vẻ đẹp hình thức; nhưng vẻ đẹp đó lại được đặt trong sự hài hòa với vẻ đẹp nội tâm, với thiên nhiên ngoại giới như nhân vật Trương trong Bướm trắng,Loan trong Đôi bạn, Loan trong Đoạn tuyệt…Trong tác phẩm Nhất Linh, hương của thiên nhiên Việt Nam phảng phất khắp nơi và quyện vào tâm hồn nhân vật hương hoa khế, hoa cau, hoa bưởi, hoa lan rừng; hương cốm, hương lúa chín, hương rạ, rơm mới gặt; hương gỗ mục và đất mới xới… hương là bản chất của ngoại giới nhưng của một ngoại giới không còn vị trí nữa mà đang tạo thành cảm giác… hương là niềm vui’’ [11, Ở Đôi bạn, Nhất Linh miêu tả thế giới nội tâm của các nhân vật rất phong phú nhờ ở Ngòi bút của Nhất Linh khéo léo tài hoa khi tả những mối tình đầu trong sáng, kín đáo đượm chút ngập ngừng đáng yêu với những cảm giác tinh tế, những diễn biến tâm lí hồn nhiên của thanh niên buổi đầu hò hẹn’’ [11, Hơn nửa thế kỉ qua, việc đánh giá tiểu thuyết Nhất Linh là một quá trình phức tạp, nhưng ngày càng có nhiều khám phá mới đi dần đến sự xứng đáng hơn với đóng góp của ông. Đó là cái nhìn nhận đúng những thành công và đóng góp lớn của nhà văn về nghệ thuật tiểu thuyết cho nền văn học Việt Nam hiện đại đặc biệt là văn học thời kì đổi mới. Sự đổi mới trong tiểu thuyết 5 của Nhất Linh được khẳng định là Đổi mới kết cấu theo dòng tâm lí, cốt truyện chặt chẽ, lối viết truyện hấp dẫn, ngôn ngữ trong sáng, trang nhã, gợi cảm, giàu chất thơ, chất hoa, đi sâu vào thế giới nội tâm phong phú của con người’’[2, bạnlà bước đột phá về nghệ thuật xây dựng nhân vật trong tiểu thuyết của Nhất Linh, thoát khỏi lối xây dựng nhân vật tiểu thuyết cổ điển trước bạnđem đến thành công về nhận xét tâm lí tinh vi, với thiên nhiên giàu cảm xúc và tràn đầy thanh sắc, với ngôn ngữ trong sáng và giản dị đầy chất thơ. Bởi vậy, dựa trên cơ sở tiếp thu những thành tựu nghiên cứu đó, chúng tôi tiếp tục bổ sung, tiếp tục đi sâu nghiên cứu để hoàn thành đề tài và khẳng định tiếng nói của tác giả. 3. Mục đích nghiên cứu Trong tiến trình văn học hiện nay, Tự lực văn đoàn cũng như văn học lãng mạn được nghiên cứu nhiều hơn. Việc nghiên cứu đề tài Nghệ thuật xây dựng nhân vật trong tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linhlà một đề tài khẳng định vai trò của nhómTự lực văn đoàn cho văn xuôi Việt Nam. Đặc biệt là giúp cho tôi thấy được tài năng cũng như khẳng định vai trò, giá trị những sáng tác của Nhất Linh trong nghệ thuật viết tiểu thuyết nói chung và văn xuôi Việt Nam nói riêng. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đề tài tập trung đối tượng nghiên cứu nghệ thuật xây dựng nhân vậttrongtiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linh. Phạm vi nghiên cứu đề tài là tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linh. Song quá trình thực hiện để thấy được sự độc đáo, sự vận động có tính quy luật trong tư tưởng, nghệ thuật một cách khách quan và khoa học, chúng tôi so sánh với tác phẩm của Nhất Linh,một số tác giả cùng trào lưu, hoặc tác phẩm trong giai đoạn văn học trước… 6 5. Phương pháp nghiên cứu Nghiên cứu đề tài này, chúng tôi kết hợp một vài phương pháp nghiên cứu phù hợp với mục đích nghiên cứu của mình. Phương pháp tiếp cận hệ thống Đây là phương pháp quan trọng, cần thiết vì khi nghiên cứu Đôi bạn cần đặt trong hệ thống tiểu thuyết của Nhất Linh nói riêng cũng như trong xu hướng sáng tác của Tự lực văn đoàn nói chung để thấy được nét riêng trong tiểu thuyết. Phương pháp phân tích, tổng hợp Phương pháp này để đi sâu vào phân tích đặc điểm thủ pháp nghệ thuật xây dựng nhân vật từ đó tổng hợp đưa ra kết luận cụ thể. Phương pháp lịch sử Vận dụng phương pháp lịch sử nhằm thấy được quá trình sáng tác, sự phát triển của tiểu thuyết Nhất Linh, qua đó chỉ ra những đổi mới của nhà văn trong sáng tác. Phương pháp so sánh, đối chiếu Sử dụng phương pháp này trong nghiên cứu đề tài chỉ ra nét tương đồng, khác biệt của tiểu thuyết Đôi bạn với các tác phẩm khác của Nhất Linh ở cùng đề tài hoặc ở các tác phẩm khác cùng giai đoạn. Qua đó, thấy được nét riêng của phương pháp sáng tác lãng mạn nói chung với các phương pháp sáng tác khác. 6. Đóng góp của khóa luận Nghiên cứu đề tài này nhằm tìm ra và nêu bật những yếu tố cơ bản trong nghệ thuật xây dựng nhân vật của Nhất Linh qua tiểu thuyết Đôi bạn. Đề tài góp phần khẳng định vị trí, vai trò sự đóng góp của Nhất Linh trong tiểu thuyết, cho văn xuôi hiện đại. 7 Công trình này có thể là tài liệu giảng dạy, nghiên cứu sau này về tác phẩm Nhất Linh trong trào lưu văn học Việt Nam 1930 - 1945. cục Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Mục lục, Tài liệu tham khảo, khóa luận được triển khai ở 3 chương chính Chương 1 Nhất Linh và quan niệm nghệ thuật về con người Chương 2 Nghệ thuật miêu tả nhân vật qua tình huống và ngoại hiện Chương 3 Nghệ thuật miêu tả nhân vật qua ngôn ngữ 8 NỘI DUNG CHƯƠNG 1 NHẤT LINH VÀ QUAN NIỆM NGHỆ THUẬT VỀ CON NGƯỜI Tác giả Nhất Linh Nhất Linh tên thật là Nguyễn Tường Tam, sinh ngày 25/7/1906, tại phố Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương trong một gia đình đông anh em sáu trai, một gái. Ông nộiNguyễn Tường Tiếp, làm tri huyện Cẩm Giàng, gọi là Huyện Giám, cha là Nguyễn Tường Chiếu húy Nhu làm Thông phán, nên được gọi là Thông Nhu, hay Phán đình Nguyễn Tường Tam sống ở Cẩm Giàng - một huyện nhỏ. Cha mất sớm, cả nhà lâm vào cảnh khó khăn. Từ bé, anh em Nguyễn và từng tham gia hoạt động chính trị. Thuở nhỏ, Nguyễn Tường Tam theo học tiểu học ở Cẩm Giàng, học ởtrường Bưởi Hà Nội và ôngrất yêu thích văn Tam đã tiếp xúc với những người nông dân nghèo khổ, điều đó ảnh hưởng đến văn học của Nhất Linh Nguyễn Tường Tam và Thạch Lam sau này. Cuộc đời của ông trải qua nhiều sóng gió nhưng ông gặt hái nhiều thành công ở lĩnh vực văn học Năm 16 tuổi ông có thơ đăng báo Trung Bắc Tân Văn, 18 tuổi có bài bình luận Văn chương về Truyện Kiều trên Nam Phong Tạp Chí. Cuối năm 1923 ông thi đậu Thành Chung, nhưng vì chưa tới tuổi vào học Cao đẳng nên ông làm thư kí sở tài chình Hà Nội, kết duyên văn nghệ với Tú Mỡ và lấy vợ. Tại thời điểm này ông viết tiểu thuyếtNho Phong, tác phẩm Thôn dã, Hai chị em, Người quay tơ. Sau đóông bỏ làm thư kí đi học nghề thuốc. Nhưng một thời gian sau ông chuyển đi học trường Cao đẳngMĩ thuật Hà Nội được một năm ông lại 9 nghỉ. Năm 1926, Nguyễn Tường Tam vào Sài Gòn, định cùng làm báo với Trần Huy Liệu, Vũ Đình Di nhưng vì dự đám tang Phan Chu Trinh, nên Trần Huy Liệu, Vũ Đình Di bị bắt, còn ông chốn sang Cao Miên, sống bằng nghề vẽ và tìm đường du học. Năm 1927, ông du học ở Pháp rồi lấy bằng Cử nhân khoa học giáo khoa. Ngoài ra, ông còn tìm hiểu nghiên cứu về chính trị, ấn loát, bào chế, hội họa. Đến năm 1930, ông về nước, cùng với Hoàng Đạo, Thạch Lam xin ra tờ báo trào phúng Tiếng cười, nhưng chưa có giấy phépnên bị rút. Từ năm 1930 đến năm 1932 ông dạy tư ở các trường tư thục Thăng Long, Gia Long và cơ hội làm quen Trần Khánh Dư - Khái Hưng. Năm 1932, tờ báo Phong hóabị đình bản, ông đứng ra điều đình Phạm Hữu Ninh, nhận trách nhiệm Giám đốc kiêm quản lí tờ báo này. Bắt đầu từ 22/9/1923 báo Phong hóara tám trang lớn, chú trọng về văn chương, xây dựng nhân vật điển hình Xã Xê, Lý Toét và Bang Bạch. Đầu năm 1923, ông đứng ra thành lập nhóm Tự lực văn đoàn cùng với cộng sự Khái Hưng, Hoàng Đạo cùng các thành viên khác và bắt đầu tạo nên tên tuổi cho bản thân mình. Trong bài viết Nhìn nhận về tiểu thuyết Nhất Linh hơn nửa thế kỉ qua của Vũ Thị Khánh Dần, khẳng định vai trò của Nhất Linh “Nhất Linh là người khởi sướng và lãnh đạo Tự lực văn đoàn. Sáng tác của ông thể hiện rõ rệt đường lối Văn đoàn, nhằm đổi mới văn chương và góp phần cải cách xã hội”[2, tr1]. Năm 1936, tờ báo Phong hóabị đóng cửa vì Hoàng Đạo viết bài châm biếm Hoàng Trọng Phu. Sau đó, tờ báo Ngày naykế tiếp tờ báo Phong hóa. Tuy vậy, Nhất Linh vẫn phát động phong trào Ánh sáng cùng Tự lực văn đoàn, chống lại các nhà ổ chuột ở khu lao động. 10 Năm 1939, Nguyễn Tường Tam lập Đảng Hưng Việt, sau đổi thành Đại Việt chân chính. Hoạt động chống Pháp của nhóm Tự lực văn đoàn trở nên công khai. Tới năm 1941, tờ báo Ngày naybị đóng cửa. Đến năm 1942, Nhất Linh chạy sang Quảng Châu bị đi tù mấy tháng ra tù gặp Hồ Chí Minh mới ở tù ra. Từ năm 1945 - 1948, ông tiếp tục hoạt động chính trị. Sau đó trong nước xảy ra một vài biến cố nên tờ báo Ngày naybị phân tán, ông bỏ sang Trung Quốc 4 năm. Năm 1951 ông trở về Hà Nội và tuyên bố ông không thuộc đảng phái nào, cũng không hoạt động chính trị. Năm 1953, ông về Đà Lạt ở ẩn. Năm 1958, ông về Sài Gòn cho ra mắt tờ báo Văn hóa ngày nay; tuy nhiên chỉ phát hành được 11 số thì bị đình 1960, ông bị dính líu tới cuộc đảo chính ngày 11/11. Ông bị chính quyền Ngô Đình Diệm ra xử ngày 8/7/1963, nhưng ông đã uống thuốc độc tử tự ngày 7/7/1963. Suốt mười bốn năm viết văn, Nhất Linh để lại cho nền văn học Việt Nam một khối lượng lớn nổi bật Nho phong1924, Người quay tơ1926, Gánh hàng hoa 1934 - viết cùng Khái Hưng, Đời mưa gió1934 - viết cùng Khái Hưng, Nắng thu1934,Đoạn tuyệt1934 -1935,Đi Tây1934 - 1935, Lạnh lùng1935 -1936,Hai buổi chiều vàng 1934 - 1937,Đôi bạn1936 1937, Bướm trắng1938 - 1939,Xóm cầu mới1949 - 1957,Viết và đọc tiểu thuyết1952 -1961, Giòng sông Thanh Thủy1960- 1961… Cuộc đời của ông trải qua nhiều thăng trầm, song ông đã đạt được những thành công nhất định. Đặc biệt ông là người thành lập ra nhóm Tự lực văn đoàn, những đổi mới về nghệ thuật xây dựng nhân vật của ông góp phầnchosự phát triển nền văn học xuôiViệt Nam. 11 Quan niệm nghệ thuật về con người của Nhất Linh Cuốn Thi Pháp học hiện đại cho rằng quan niệm nghệ thuật về con người thực chất là vấn đề“tính năng động của nghệ thuật là giới hạn, phạm vi chiếm lĩnh đời sống của một hệ thống nghệ thuật, là khả năng thâm nhập của nó vào các miền khác nhau. Chừng nào chưa có đổi mới trong quan niệm nghệ thuật về con người thì tái hiện các hiện tượng đời sống khác nhau chỉ có ý nghĩa mở rộng trên cùng một chiều sâu”[20, Có thể thấy con người trong văn học sẽ trở thành đối tượng nhận thức các vấn đề của cuộc sống theo quan niệm của các nhà văn. Con người trong văn học sẽ giúp nhà văn chuyển tải những tâm tư, tình cảm, suy nghĩ, trải nghiệm của nhà văn về cuộc sống. Quá trình này có khi là sự nhảy vọt, nhưng cũng có khi từ từ như một mạch nước ngầm dần dần trong tư tưởng, suy nghĩ và được thể hiện trên từng trang viết với tất cả sự tâm huyết yêu nghề của tác giả. Giáo trình văn học Việt Nam hiện đại 1đã nhận xét “Tiểu thuyết của nhóm Tự lực văn đoàn chủ yếu là thuộc về chủ nghĩa lãng mạn. Bản chất khuynh hướng tư tưởng của tiểu thuyết Tự lực văn đoàn là đấu tranh cho chủ nghĩa cá nhân, khẳng định và giương cao lá cờ chủ nghĩa cá nhân tư sản.….Ở đây, chủ nghĩa cá nhân còn chưa đẩy tới mức cực đoan, vẫn còn gắn với đạo đức, với luân lí truyền thống”[18, ra tiểu thuyết của ông mang mầu sắc tinh thần dân tộc, có màu sắc vị nhân sinh; đấu tranh chống lễ giáo phong kiến hủ tục lạc hậu trói buộc quyền sống, quyền hạnh phúc của con người cá vậy, quan niệm nghệ thuật về con người của Nhất Linh là quan niệm con người cá văn học trung đại, con người cá nhân ít được đề con người ấy luôn sống và hành động để hài hòa mọi mối quan hệ, nhất là phù hợp với lễ giáo phong kiến. Với Nhất Linhcon người cá nhân được đề cao, họ có khát vọng sống chính đáng, ý thức sâu sắc về cá nhân, về sự tồn tại có ý nghĩa của chính mình và luôn xung đột với gia đình truyền thống, với đạo đức luân lí đang kìm hãm, trói buộc con 12 người. Tiểu thuyếtcủa Nhất Linh cũng thể hiện quan niệm sâu sắc về con người cá nhân. Ở mỗi một giai đoạn sáng tác cụ thể, quan niệm về con người cá nhân có những biểu hiện khác nhau qua hệ thống các nhân vật. Song, về cơ bản quan niệm nghệ thuật về con người cá nhân thể hiện ở hai phương diện sau con người gắn với hoàn cảnh, con người với đời sống bên trong. Con người gắn với hoàn cảnh Khả năng phản ánh cuộc sống của văn học hết sức to lớn và phong phú. Đối tượng của nó bao gồm toàn bộ thế giới thiên nhiên, đời sống xã hội và cuộc sống của từng con người, từng cá nhân cụ thể. Nhưng trước cái vô hạn ấy, khả năng của một nhà văn là hữu hạn. Trong hoàn cảnh sống riêng của mình, với khoảng không gian và thời gian nhất định, với những yêu cầu cụ thể của thời đại, với tài năng nghệ thuật nhà văn chỉ có thể tái hiện được nhất định một vài vấn đề vào trong văn học. Nhất Linh không thể tránh khỏi một hiện thực sáng tác như vậy, thế giới nhân vật của Nhất Linh luôn bị chi phối bởi hoàn cảnh sống và thông qua hoàn cảnh đó mà nhân vật tự mình bộc lộ những tính cách của cá nhân; những trải nghiệm, thấu hiểu, đồng thời giúp người đọc thấy được năng lực giải quyết của nhân vật trước hoàn cảnh. Trong Bướm trắng, nhà văn đặt nhân vật Trương vào hoàn cảnh đối lập trái chiều nhau giữa yêu thương say đắm, đau khổ chán trường, cảm xúc cao thượng hay tình trạng sa đọa tinh thần… Thế giới tâm lý phức tạp ấy được lý giải trước hết bởi hoàn cảnh nghiệt ngã đang chờ chết của Trương. Loan trong tiểu thuyết Đoạn tuyệttừ yêu đến từ bỏ tình yêu, rồi quyết định đoạn tuyệt với cuộc đời cũ làm lại từ đầu cũng vì hoàn cảnh. Nàng yêu nhưng gia đình không cho phép nên đã quyết định lấy chồng. Nhưng tưởng rằng đã yên phận với hạnh phúc gia đình thì lại rơi vào hoàn cảnh éo le khác. Một cuộc sống gia đình không êm ấm khi mẹ chồng quá khắt khe, người chồng lại nhu nhược. Trong một lần cãi vã Thân bị ngã và chết. Trước hoàn cảnh đó nàng không bi quan, tuyệt vọng tự tử như cô Minh Nguyệt, cúi đầu cam chịu như cô Cả 13 Đạmmà quyết định đi dạy học, làm báo để cổ vũ cho cái mới, chống lại lễ giáo phong kiến lạc hậu và đấu tranh cho tự do, công đây cô thực sự làm chủ cuộc đời mình, tìm kiếm hạnh phúc đang chờ đợi phía trước mặc dù chưa phải đã hết chông gai. ỞĐôi bạn nhà văn đã để nhân vật của mình gắn với từng hoàn cảnh cụ thể mà bộc lộ trạng thái cảm xúc khác nhau. Từ đó tạo nên một thế giới tâm lí đầy phức tạp, hấp dẫn và thu hút người đọc rất nhiều. Nhân vật Dũng trong Đôi bạn luôn chứa đầy mâu thuẫn phức tạp. Những mâu thuẫn đó lại tạo ra từ chính hoàn cảnh cụ thể từ hai câu chuyện khác nhau trong cuộc đời Dũng. Dũng yêu và muốn được sống bên Loan nhưng vì hoàn cảnh cha muốn mình lấy Khanh nên chàng không thể bày tỏ tình yêu. Chàng bị đẩy vào hoàn cảnh khó xử giữa bên tình bên hiếu. Trước hoàn cảnh như vậy, Dũng đã vờ chấp nhận lấy Khanh nhưng tình vẫn ở bên Loan, và càng yêu, muốn xây dựng hạnh phúc với Loan nhiều hơn. Tới khi lí trí chàng không đủ chế ngự, không thể lừa dối ai nhất là Loan được nữa nên chàng đã chọn con đường cự tuyệt gia đình để hoạt động cách mạng bí mật để sống riêng với lí tưởng của mình, để thực hiện khát vọng giải phóng xã hội, giải phóng con người, đề cao quyền tự do cá nhân, hạnh phúc. Con người với đời sống bên trong Nói đến quan niệm nghệ thuật về con người của mình, Nhất Linh đặc biệt chú ý khám phá “con người bên trong”, khám phá những cảm xúc tinh tế, rung động, phút giây nhạy cảm sâu thẳm tận đáy tâm hồn của nhân vật. Bởi lẽ các nhân vật của Nhất Linh là nhân vật luôn sống trong mâu thuẫn rằng xé giữa cũ và mới, giữa cái cũ của xã hội phong kiến với xã hội mới luôn đề cao ý thức cá nhân đang hình Viết và đọc tiểu thuyếtNhất Linh cho rằng “Những cuốn tiểu thuyết hay là những cuốn tả đúng sự thực cả bề trong lẫn bề ngoài Diễn tả được một cách sinh động những trạng thái phức tạp của cuộc đời, đi thật sâu vào sự sống với tất cả những chuyển biến mong manh tế 14 Thông tin tác giả Nhất Linh 1906-1963, tên thật Nguyễn Tường Tam. Ông là một nhà văn, nhà báo, họa sĩ nổi tiếng của Việt Nam. Ông là người thành lập Tự Lực Văn Đoàn và là cây bút chính của nhóm, từng giữ vai trò Chủ bút tuần báo Phong Hóa và báo Ngày Nay. Sinh thời, ông hoạt động nghệ ... Vào trang riêng của tác giả Xem tất cả các sách của tác giả Đôi Bạn thuật lại một lát cắt nhỏ trong đời sống của nhân vật chính Dũng. Sinh ra trong một gia đình quyền quý, nhưng lại mang trong mình lý tưởng về một cuộc sống cống hiến, phục vụ cho điều vĩ đại hơn là sự nhàn cư và những tủn mủn, vô vị của đời sống được định sẵn lấy vợ, sinh con, kế thừa sự nghiệp và gia sản người cha để lại; Dũng mang xung đột nội tâm suốt cả câu chuyện. Sự giằng xé trong Dũng càng dữ dội hơn khi những người bạn cùng chí với anh, như Trúc, Thái, Đoạn,... lần lượt đều lên đường ra đi theo tiếng gọi của lý tưởng, đem "chí tang bồng" phục vụ Cách mạng; đối lập với một bên là Loan, cô gái Dũng đem lòng yêu nhưng hai gia đình không môn đăng hộ đối, và chính Dũng cũng không muốn ái tình đẹp đẽ ấy tàn phai bằng những sự bằng phẳng, quen thuộc của đời sống vợ chồng thường nhật. Suốt cả câu chuyện, người đọc thấy được cái tài tình khéo léo của Nhất Linh khi mô tả những biến chuyển vi tế trong tình cảm thầm lặng, kín kẽ của Dũng và Loan; cũng như những diễn biến tâm lý phức tạp của Dũng trên con đường xây cất chính cuộc sống, số phận của bạn cho thấy sự trầm tư về sợi dây quy hồi về huyết thống trì níu mọi hành vi cải biến xã hội Việt Nam trong không gian hẹp thì cái tâm tính phận vị ngăn trở việc chống phá quyền uy gia đình, mở rộng không gian thì cái tư tưởng gia trưởng lại thoái triệt quốc gia dân tộc thành vấn đề “đồng bào, đồng chủng”; rời gia đình nhỏ người ta bước vào gia đình lớn, ở đấy, con người cá nhân sinh ra bởi cuộc gặp gỡ với phương Tây không có không gian để sống, nó không có dưỡng chất của nền dân chủ, không được ý thức về quyền đồng thời với đó là nghĩa vụ, nên không khế ước được vào đời sống.***“Trong đời chàng, chàng ước ao còn có nhiều lúc như lúc này, đương mong Loan lại được Loan đến với chàng, đến như một nàng tiên ở nơi xa xăm về an ủi chàng trong chốc lát rồi lại bay đi. Nhưng sao trong cái vui của chàng vẫn phảng phất những lo lắng vẩn vơ, khác nào như những bông hoa phù dung về mùa thu đương độ nở đẹp lộng lẫy mà cái chết đã ngấm ngầm ở trong…Dũng mong sao tấm ái tình của chàng với Loan và nỗi vui trong lòng chàng ngay lúc đó là hết hẳn không còn có phút sau nữa, thời gian ngay lúc đó sẽ ngừng lại mãi mãi để trong thế giới mông mênh, cũng như trong lòng hai người mới yêu nhau, cái phút sung sướng mong manh ấy còn mãi mãi.”- Trích đoạn tác phẩmMời bạn đón đọc. Hoàng Yên Lưu Đôi bạn là một tác phẩm ghi dấu đỉnh cao đổi mới của văn học lãng mạn Việt Nam trước 1945. Lãng mạn hiểu theo từ gốc là làn sóng tràn đầy lãng là sóng, mạn là lan tràn và văn học lãng mạn từ phương Tây du nhập vào ta, kết hợp với nguồn cảm hứng bi quan yếm thế, coi nhân sinh là mộng ảo, vốn có trong văn học ta vào thời kỳ đất nước mất chủ quyền, đã tạo ra một dòng văn học sầu lụy bi ai với Giọt lệ thu Tương phố, Linh phượng lệ ký Đông Hồ, Bể thẳm Đoàn Như Khuê và Giấc mộng con Tản Đà… Đôi bạn ra đời đồng thời với phong trào “vui vẻ trẻ trung” và cải cách do Tự lực văn đoàn chủ trương đã dấy lên một thời kỳ lãng mạn mới, kể cả về hình thức lẫn nội dung, nên dù là một truyện tình trắc trở nhưng không phải là một bi kịch, dù là một cuộc tình đầy thử thách nhưng không phải là hoàn toàn bế tắc trong một không gian sức phản chấn của làn sóng mới tăng dần xô vào thành trì cũ, báo hiệu một thời điểm vỡ bờ không xa. Sự kiện gần báo hiệu sự đổi thay xuất hiện trước cuộc Đệ nhị Thế chiến không lâu, vào lúc Đông dương có không khí chính trị tương đối thoải mái hơn trước nhờ ở Pháp phong trào Mặt trận bình dân ra đời Front populaire 1936-1938 với thủ tướng Leon Blum. Biến chuyển xa là cuộc Trung Nhật chiến tranh khởi từ 1937 sự kiện Lư Cấu kiều và Đệ nhị Thế chiến bùng nổ 1939 khiến Âu châu chiến hỏa và Pháp bị dồn vào thế yếu dẫn tới Đông dương trong cơn xáo trộn trước áp lực của quân Nhật. Đôi bạn được nhà xuất bản Đời nay in vào năm 1939, nhưng trước đó 1938 đã được đăng trên tờ Ngày nay. Tờ Ngày nay, số 100 ra ngày 06/03/1938, báo tin sẽ đăng một truyện dài của Nhất Linh có tên là Loan Dũng, gồm bốn tập Đôi bạn-Gió lộng-Địa ngục và Biệt ly. Sang số 101 thì Đôi bạn xuất hiện trên báo. Nhưng dự tính của tác giả không thành vì tình hình đất nước bước sang giai đoạn mới và Nhất Linh tạm ngừng hoạt động văn học năm 1940 để bước sang lãnh vực chính trị và bôn ba hải ngoại, trong khi một số thành viên của Tự lực văn đoàn như Khái Hưng và Nguyễn Gia Trí bị Pháp bắt đày lên Hòa Bình. Đôi bạn thuật lại truyện tình của Loan và Dũng nên dù xuất hiện sau Đoạn tuyệt nhưng lại kể những trang đầu của thiên tình sử lãng mạn giữa những nhân vật chính trong Đoạn tuyệt. Tác phẩm gồm ba phần, một bố cục khá cổ điển mà chúng ta thường gặp trong tác phẩm của Nhất Linh từ Đoạn tuyệt như đã trình bày tới Giòng sông Thanh thủy Giòng sông Thanh thủy-Chi bộ hai người-Vọng quốc. Phần một Giới thiệu hai nhân vật chính Dũng xuất thân từ một gia đình quyền quý, là con một quan Tuần, một viên tuần phủ bất chấp thủ đoạn để giàu sang và danh vọng. Bản thân chàng là một thanh niên tâm huyết, chán nản với hoàn cảnh đại gia đình phong kiến ông Tuần có tới ba vợ và tham ô, nên có xu hướng thoát ly để làm cách mạng. Bên cạnh Dũng, nhưng trong môi trường trong sạch, là Loan. Loan là con gái ông bà Hai, hàng xóm của Dũng. Ông Hai là bạn học cũ của cha Dũng nhưng là nhà nho thất chí, thất thế, sống cuộc sống đạm bạc và thanh bần. Dũng-Loan là đôi bạn từ nhỏ và khi lớn lên tình cảm giữa hai người càng ngày càng gắn bó nhưng vẫn chỉ là tình câm vì họ thừa biết hoàn cảnh của họ khó lòng kết hợp vì không môn đăng hộ đối. Hơn nữa, Dũng là thanh niên có lý tưởng, bỏ học, kết bạn với những chàng trai tâm huyết như Thái, Tạo và Trúc, nói theo Thế lữ là chàng muốn đem chí bình sinh dãi nắng mưa’, nên khó lòng chấp nhận một cuộc đời bình thản, vô vị có vợ đẹp con khôn. Còn Loan do cha mẹ xếp đặt đã có hôn ước với Thân, một thanh niên tầm thường con nhà giàu ở ấp Thái Hà. Loan dù yêu Dũng tha thiết, và là một cô gái được theo tân học nhưng vì chữ hiếu khó lòng cãi lời cha mẹ chạy theo một cuộc tình mà kết quả chỉ có trong mộng ảo. Tình yêu giữa đôi trai gái này có thể nói “tình trong như đã mặt ngoài còn e”, ẩn sau tình bạn nên duy trì được sự thanh khiết, tương kính và cao thượng. Phần hai Cuộc xung đột nội tâm của Dũng gia tăng. Chấp nhận cuộc sống tầm thường trong ao tù trưởng giả hay vùng vẫy theo tiếng gọi của non sông như Dũng ngẫm nghĩ “Khổ nhất là bắt buộc sống trong cảnh giàu sang ích kỷ mà lại có óc cách mệnh, hay tự bắt buộc phải sống một đời cách mệnh mà thật tình thâm tâm chỉ lại thích giàu sang. Chỉ khổ khi nào đã sống một đời không hòa nhịp với tâm trí…” Bản thân Dũng có mặc cảm “Tôi chỉ thấy sự giàu sang của tôi, của cả nhà tôi… như là một cái nhục. Tôi thấy thế nên tôi mới đau khổ”. Nhưng thoát ly gia đình không phải là việc dễ dàng và tương lai sẽ ra sao như chàng trai từng nghĩ “Phải sống một đời ngang trái nhưng chàng không có đủ can đảm thoát ly; mà thoát ly rồi cái đời tương lai của chàng sẽ đại khái như đời của Thái và Tạo, hai cảnh đời mà trước kia mới nghĩ đến chàng đã cảm thấy buồn nản vô cùng”. Trong khi ấy, hoàn cảnh bên ngoài thúc giục phải chọn lựa, ông Tuần, cha chàng, ép chàng lấy vợ, lấy Khánh, một cô gái nhà giàu xinh đẹp, con quan Thượng Đặng. Chàng không thể từ chối và cũng không thể chấp nhận vì chán đại gia đình và cũng vì đã yêu Loan. Bà Hai, thân mẫu của Loan, không phản đối việc Loan yêu Dũng nhưng bà thừa biết Loan không thể làm dâu nhà ông Tuần vì gia đình bà kém cạnh họ rất xa. Tuy nhiên, bà có niềm an ủi với viễn ảnh Loan sẽ về làm dâu bà Phán Lợi và đủ sung sướng một đời. Loan cũng bối rối và đau buồn vì áp lực từ cha mẹ, từ cảnh nghèo và vô cùng tuyệt vọng vì cuộc tình không có tương lai nhưng nàng thông cảm nỗi khổ tâm của người bạn tình trong cuộc tình câm nín. Phần ba Khi xung đột đã đến đỉnh điểm. Tâm lý Dũng căng thẳng, chàng đi tới quyết định chỉ có từ bỏ gia đình theo gương của Thái và Tạo những người bạn của Dũng đã chết vì lý tưởng mới có thể hóa giải được cuộc xung đột nội tâm. Thế là Dũng theo bạn là Trúc bỏ ra đi. Chuyến ra đi của Dũng trong truyện cũng chỉ là chuyến giang hồ như Thế Lữ từng viết khi cảm đề Đoạn tuyệt Non nước đang chờ gót lãng du Đâu đây vẳng tiếng hát chinh phu Nhưng Nhất Linh bóng gió nói tới ước vọng của Trúc và Dũng là sẽ vượt biên giới phía bắc sang Tàu và có thể sẽ sang Nga. Tính chất lãng mạn trong Đôi bạn còn ở kết thúc câu chuyện. Kẻ ra đi thông cảm với người ở lại. Kẻ ở lại thông cảm với kẻ ra đi. Cả hai lấy chữ hy sinh làm đầu, lấy lý tưởng làm trọng và chuyển đau thương trong lòng ra nỗi nhớ nhung làm bất tử cuộc tình đầu như Thế Lữ cảm đề Năm năm theo tiếng gọi lên đường Tóc lộng tơi bời gió bốn phương Mấy lúc thẫn thờ trông trở lại Để hồn mơ tới bạn quê hương. Đôi bạn là một truyện tình được viết với một nghệ thuật rất cao – Tác phẩm không trông cậy vào cốt truyện ly kỳ, tình tiết lâm ly để lôi cuốn người đọc như loại tiểu thuyết tình trước đó kiểu Tuyết hồng lệ sử, Vân lan nhật ký Từ Tr ẩm Á, Lan và Hữu Nhượng Tống. Nhất Linh cũng không triết lý về ái tình như Lê Văn Trương, mà tốn nhiều bút mực tả cảm xúc tinh tế, những diễn biến tâm lý của đôi lứa trong một cuộc tình đơn sơ, câm nín nhưng chân thật. Có thể nói Đôi bạn là mộât thiên tâm lý ái tình xuất sắc nhất trong văn học Việt Nam hiện đại. Đọc Đôi bạn độc giả ít nhiều bắt gặp cảm xúc của chính mình khi dấn thân vào mối tình đầu. Nhất Linh đã tận dụng thuật dùng cảnh để tả tình. Những cảnh rất đơn sơ nhưng khắc họa tình cảm của nhân vật. Cử chỉ bộc lộ yêu đương của nhân vật không hề sỗ sàng và cũng chẳng phức tạp mà nhiều khi chỉ một cái liếc mắt, một câu nói vô tình, bỏ lửng cũng đủ giãi bày những gì tận đáy lòng. Ta hãy đọc đoạn sau đây mà chính Nhất Linh sau này đọc lại Đôi bạn đã tỏ ra đắc ý và dẫn chứng trong tác phẩm Viết và đọc tiểu thuyết viết trong thập niên 60, thì thấy cảnh và tình, tình và ngôn ngữ-cử chỉ đã kết hợp như thế nào khi “đôi bạn” đang yêu có cơ hội gần nhau “Ánh nắng trên lá thông lóe ra thành những ngôi sao; tiếng thông reo nghe như tiếng biển xa đều đều không ngớt. Dũng có cái cảm tưởng rằng cái tiếng ấy đã có từ đời kiếp nào rồi nhưng đến nay còn vương lại âm thầm trên lá thông. Không nghe thấy tiếng Loan và Thảo nói chuyện nữa, Dũng nghiêng mặt quay về phía hai người. Chàng thấp thoáng thấy hai con mắt đen lánh của Loan. Thấy Dũng bắt gặp mình đương nhìn trộm, Loan vội vàng nhắm mắt lại làm như ngủ; song biết Dũng đã trông thấy rồi, nàng lại vội mở mắt ra rồi qua những ngọn lá cỏ rung động trước gió, hai người yên lặng nhìn nhau… Tình yêu hai người vốn đã có từ trước nhưng sao cái phút đầu tiên tỏ ra cho nhau biết ấy lại quan trọng đến thế; không có gì cả mà sao Dũng lại như vừa thấy một sự thay đổi to tát trong đời, hình như tấm ái tình của chàng với Loan chỉ mới có thực, bắt đầu từ phút vừa qua. Quả tim chàng đập mạnh nhưng lòng chàng thốt nhiên yên tĩnh lạ thường. Khoảng trời ở giữa chàng và Loan hình như không còn nữa, cao lên và rộng mênh mông; chắc không bao giờ Dũng quên được hình dáng một đám mây trắng ngay lúc đó, đang thong thả bay ngang qua, một sự hiển hiện sáng đẹp, linh động trôi êm nhẹ trong sự yên tĩnh của bầu trời và lòng chàng. Loan nói Anh yên lặng mà nghe tiếng thông reo… anh có nghe thấy không? Dũng đáp Từ nãy tôi vẫn nghe và nghe thấy rõ lắm”. Ai chẳng thấy khi bước vào tình trường, kẻ si mê thường giàu óc tưởng tượng. Ngay nhà nho Nguyễn Công Trứ cũng từng mô tả xáo trộn trong tâm tư kẻ đang yêu nhớ hình bóng giai nhân ra sao Khi đứng khi ngồi khi nói chuyện Lúc say lúc tỉnh lúc chiêm bao Trăng soi trước mặt ngờ chân bước Gió thổi bên tai ngỡ miệng chào Dũng cũng nòi tình. Óc tưởng tượng của kẻ đang yêu không thiếu nét bi hài. Dù trong lúc đang miễn cưỡng tham dự tuần tế thượng thọ trang nghiêm trong đại gia đình, chung quanh là các bậc gia trưởng chỉ biết trọng hư danh và xóm làng chỉ biết thán phục sự phù hoa, thế mà Dũng đã thả hồn đi nơi khác với bao ý nghĩ khi quỳ lạy như một cái máy “Nền trời lúc đó, Dũng thấy như một tấm lụa trong; một con bướm trắng ở vườn sau bay vụt lên cao rồi lẫn vào màu trời. Dũng tự nhiên nghĩ đến một bãi cỏ rộng trên đó có Loan và chàng, hai người cùng đi ngược lên chiều gió;` nàng mặc một tấm áo lụa trắng và gió mát thơm những mùi cỏ đưa tà áo nàng phơ phất chạm vào tay chàng êm như những cánh bướm”. Tình yêu ở Dũng là tình câm, là tình đơn sơ nhưng sống động và nhân bản nên dễ khiến chúng ta thông cảm “Dũng cảm thấy rằng tấm tình yêu của chàng như một ngôi sao nhỏ ở một góc trời chỉ riêng đẹp, riêng quý đối với chàng, chính vì chàng đã chọn nó và không cho ai biết. Chỉ cho một người khác biết, người đó tất ngạc nhiên không hiểu, vì thấy ngôi sao tầm thường không đẹp hơn gì muôn vàn ngôi sao khác vẫn lấp lánh ở trên nền trời từ ngàn xưa đến giờ”. Có thể nói, kẻ biết yêu, thích văn chương, tìm thấy ở Đôi bạn những gì mình đã nếm trải từ mối tình đầu của mình nhưng dù muốn kể, lại bất lực vì hạn chế về ngôn ngữ và nghệ thuật diễn tả, nay may mắn nhờ được Nhất Linh thay lời Trang chủSách Văn học Trong NướcTiểu thuyếtĐôi Bạn Đôi bạn được Nhất Linh viết năm 1938 và hoàn thành vào năm 1939. Đây là thời điểm mà văn học lãng mạn đã thoái trào, nhường chỗ cho nền văn học hiện thực phê phán phát triển. Là một trong những cây bút nòng cốt cuả nhóm Tự Lực Văn đoàn, văn ... Xem thêm Thông tin kèm theo Có dịch vụ bọc sách plastic cao cấp cho sách này Chi tiết Miễn phí giao hàng toàn quốc cho Đơn hàng từ Áp dụng từ 1/2/2015. Xem chi tiết » Sách nên mua kèm với sách này Giới thiệu sách Thông tin chi tiết Đánh giá & bình luận Đôi Bạn Thông tin tác giả Nhất Linh 1906-1963, tên thật Nguyễn Tường Tam. Ông là một nhà văn, nhà báo, họa sĩ nổi tiếng của Việt Nam. Ông là người thành lập Tự Lực Văn Đoàn và là cây bút chính của nhóm, từng giữ vai trò Chủ bút tuần báo Phong Hóa và báo Ngày Nay. Sinh thời, ông hoạt động nghệ ... Vào trang riêng của tác giả Xem tất cả các sách của tác giả Đôi bạn được Nhất Linh viết năm 1938 và hoàn thành vào năm 1939. Đây là thời điểm mà văn học lãng mạn đã thoái trào, nhường chỗ cho nền văn học hiện thực phê phán phát triển. Là một trong những cây bút nòng cốt cuả nhóm Tự Lực Văn đoàn, văn chương của Nhất Linh là sự pha trộn hài hoà giữa văn phong lãng mạn và những đề tài đậm màu sắc hiện thực và mang tính thời đại. Điều này thể hiện rất rõ qua tiểu thuyết Đôi bạn đón đọc. Thông tin chi tiết Tác giả Nhất Linh Nhà xuất bản Nxb văn học Nhà phát hành NXB Văn Học Mã Sản phẩm 9786049579585 Khối lượng gam Ngôn ngữ Tiếng Việt Định dạng Bìa mềm Kích thước x cm Ngày phát hành 07/2018 Số trang 188 Nhận xét từ khách hàng Đánh giá trung bình 0 - người đánh giá 0,0 5 ★ 0 4 ★ 0 3 ★ 0 2 ★ 0 1 ★ 0 Bình luận từ facebook TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA NGỮ VĂN ====== NGUYỄN THẢO MY THỜI GIAN VÀ KHÔNG GIAN NGHỆ THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT ĐÔI BẠN CỦA NHẤT LINH KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành Văn học Việt Nam HÀ NỘI, 2018 TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA NGỮ VĂN ====== NGUYỄN THẢO MY THỜI GIAN VÀ KHÔNG GIAN NGHỆ THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT ĐÔI BẠN CỦA NHẤT LINH KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành Văn học Việt Nam Người hướng dẫn khoa học TS. THÀNH ĐỨC BẢO THẮNG HÀ NỘI, 2018 LỜI CẢM ƠN Em xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy cô trường Đại học sư phạm Hà Nội 2, khoa Ngữ Văn, tổ Văn học Việt Nam đã tạo điều kiện trong suốt thời gian em học tập và nghiên cứu tại trường. Đặc biệt em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo - TS. Thành Đức Bảo Thắng, người đã hướng dẫn, động viên và tận tình giúp đỡ em hoàn thành khóa luận này. Em xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 1 tháng 5 năm 2018 Sinh viên Nguyễn Thảo My LỜI CAM ĐOAN Em xin cam đoan Khóa luận “Thời gian và không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linh” là kết quả nghiên cứu của riêng tôi, có sự tham khảo ý kiến của những người đi trước, dưới sự giúp đỡ khoa học của TS. Thành Đức Bảo Thắng. Khóa luận không sao chép từ một tài liệu, công trình có sẵn nào. Hà Nội ngày 1 tháng 5 năm 2018 Sinh viên Nguyễn Thảo My MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1 2. Lịch sử nghiên cứu ........................................................................................ 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................ 6 4. Đối tượng nghiên cứu.................................................................................... 6 5. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 6 6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 7 7. Đóng góp của khóa luận................................................................................ 7 8. Cấu trúc khóa luận ........................................................................................ 7 NỘI DUNG ....................................................................................................... 8 CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG ...................................................... 8 Tác giả Nhất Linh và vị trí của tiểu thuyết Đôi bạn .................................. 8 Tác giả Nhất Linh ................................................................................... 8 Vị trí của tiểu thuyết Đôi bạn ............................................................... 11 Thời gian và không gian nghệ thuật......................................................... 13 Thời gian nghệ thuật ............................................................................. 13 Không gian nghệ thuật. ......................................................................... 20 Vai trò của thời gian và không gian nghệ thuật ....................................... 29 CHƯƠNG 2. BIỂU HIỆN CỦA THỜI GIAN VÀ KHÔNG GIAN NGHỆ THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT ĐÔI BẠN CỦA NHẤT LINH ................ 30 Biểu hiện của thời gian nghệ thuật........................................................... 30 Thời gian hiện thực hàng ngày.............................................................. 30 Thời gian hồi tưởng ............................................................................... 34 Thời gian tương lai ................................................................................ 37 Biểu hiện của không gian nghệ thuật ....................................................... 40 Không gian đời thường ......................................................................... 40 Không gian thiên nhiên ......................................................................... 44 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 49 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Văn học Việt Nam giai đoạn 1930-1945 chịu sự tác động mạnh mẽ của hoàn cảnh xã hội, đã thay đổi nhanh chóng, toàn diện và hòa nhập được văn học hiện đại thế giới. Đây là giai đoạn đánh dấu bước ngoặt của lịch sử văn học với sự ra đời của nhiều trào lưu, khuynh hướng, đa dạng và phong phú. Tự lực văn đoàn là tổ chức văn học, đồng thời cũng là tổ chức văn hóa xã hội ra đời trong bối cảnh này. Với chủ trương, ý thức và khát vọng đổi mới quan niệm nhân sinh, quan niệm xã hội, quan điểm thẩm mĩ, các nhà văn trong văn đoàn đã đẩy nhanh quá trình phát triển của văn học trên con đường hiện đại hóa. Khẳng định vai trò quan trọng của văn học lãng mạn nói chung và Tự lực văn đoàn nói riêng, trên Tạp chí Sông Hương số 37 tháng 4 năm 1989 nhà nghiên cứu Hoàng Xuân Hãn đã viết “Nhóm Tự lực văn đoàn không phải là nhóm duy nhất nhưng là nhóm quan trọng nhất và là nhóm cải cách đầu tiên của văn học hiện đại”. [12, Nghiên cứu về nghệ thuật tiểu thuyết hiện đại với các yếu tố cấu thành, không thể không chú ý tới những thành tựu nghệ thuật quan trọng của tiểu thuyết Tự lực văn đoàn. Hơn nữa, mỗi nhà văn trong văn phái lại có một giọng điệu riêng tạo nên một phong cách khác nhau. Các cây bút trong văn đoàn góp phần làm phong phú, đa dạng và phát triển nhanh chóng các thể loại văn xuôi nghệ thuật trong những năm 30 của thế kỉ XX. Chủ bút Nhất Linh là người có con mắt tinh đời, đã nhìn nhận và hướng mỗi tác giả trong văn đoàn trở thành một cây bút chuyên biệt nổi danh về một thể loại. Khái Hưng, chuyển từ lối viết luận thuyết sang viết tiểu thuyết. Tú Mỡ chuyển sang làm thơ trào phúng. Trọng Lang phải là tác giả tiêu biểu cho phóng sự còn Thế Lữ phải là người mở đầu cho “thơ mới” … Các tác phẩm của Nhất Linh đã thể hiện toàn diện đường lối cũng như tôn chỉ của văn phái, nhằm đổi mới văn chương và cải 1 cách xã hội. Lựa chọn nghiên cứu tiểu thuyết của Nhất Linh là hướng đi đúng đắn để hiểu hơn về tác phẩm, tác giả và tiểu thuyết Tự lực văn đoàn. Như chúng ta đã biết, tiểu thuyết Việt Nam đầu thế kỉ XX mang hơi thở của thời đại mới. Để đạt được thành tựu đó chính là nhờ có sự giao lưu văn hóa phương Tây, phương Đông và sự kết tinh của hơn mười thế kỉ văn học dân tộc. Sau 1932, tiểu thuyết ở Việt Nam phát triển mạnh. Các nhà văn tiến bộ chủ trương cải cách xã hội, hạ bệ chế độ đại gia đình, mê tín dị đoan, đạp tan luân lí Khổng Mạnh. Nhất Linh cũng từng du học ở phương Tây nên sự ảnh hưởng này rất rõ ràng. Qua các nhân vật, nhà văn đã thể hiện khát vọng tự do cá nhân của mình, vì vậy cuộc đấu tranh cũ - mới diễn ra rất quyết liệt. Đôi bạn đặt một cột mốc quan trọng trong tiến trình tư tưởng và nghệ thuật của Nhất Linh. Đôi bạn cùng với Đoạn tuyệt, Lạnh lùng, Bướm trắng… đã góp phần khẳng định giá trị tiểu thuyết của Nhất Linh. Ngôn ngữ trong tác phẩm nhẹ nhàng, giản dị, trong sáng, từng được đánh giá cao. Xuất phát từ thực tế đó, nghiên cứu về đề tài Thời gian và không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linh để thấy rõ tài năng, vị trí, của ông trên con đường hiện đại hóa văn học. Đồng thời cho thấy sự thay đổi về tư tưởng cũng như nghệ thuật viết tiểu thuyết của ông. Tìm hiểu về Thời gian và không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linh không những thấy được tâm huyết, tài năng của tác giả mà giúp cho người viết rèn luyện ý thức tự chủ, khả năng nghiên cứu văn học và xử lí kiến thức… trong bước đầu nghiên cứu khoa học. Đây là một công việc cần thiết với một người học văn và một giáo viên tương lai. 2. Lịch sử nghiên cứu Tình hình nghiên cứu về thời gian và không gian nghệ thuật Nhiều nhà nghiên cứu đã cho rằng, thời gian và không gian bên cạnh việc cho thấy cách nhìn, cách đánh giá của tác giả về vũ trụ, về con người đồng thời còn được xử lí “như một hình thức để kiến tạo nên tác phẩm cụ thể” 2 [34, Lí thuyết thi pháp học hiện đại cho rằng “Thời gian nghệ thuật là hình thức nội tại của hình tượng nghệ thuật” [6, Và không gian nghệ thuật là bối cảnh để các nhân vật trong tác phẩm xuất hiện. Thời gian và không gian nghệ thuật tựu chung lại trong tác phẩm ngôn từ, qua đó cho thấy điểm nhìn mà tác giả lựa chọn để sáng tác đồng thời hé mở tư duy cá nhân của tác giả. Pospelov khẳng định “Văn học nghệ thuật thì trái lại … chủ yếu thể hiện các quá trình đời sống diễn ra trong thời gian, tức là hoạt động sống của con người gắn liền với chuỗi cảm thụ, suy nghĩ, ý định, hành vi, sự kiện”. Quan niệm của Pospelov đã cho rằng thời gian trong văn học là một hiện tượng khách quan mà con người sống, hành động, thể hiện tâm trạng, suy nghĩ trong khoảng thời gian đó. Ở Việt Nam, một số nhà nghiên cứu đã mở ra hướng nghiên cứu mới cho thi pháp học. Trong công trình Thi pháp thơ Tố Hữu 1987, Trần Đình Sử đã nói đến thời gian và không gian nghệ thuật như sau - “Khó mà hiểu được con người nếu không hiểu được không gian tổn tại của nó” [27, - “… ý thức về thời gian là ý thức về sự tồn tại của con người, phát hiện về thời gian giúp người ta nhận thức sâu hơn về cuộc sống” [27, Trong thời buổi hiện đại, thời gian và không gian nghệ thuật tiếp tục được quan tâm, nghiên cứu nó như một hướng đi mở ra cách tiếp cận tác phẩm từ góc độ thi pháp học, giúp độc giả đón nhận tác phẩm đa chiều hơn. Một số ý kiến về tiểu thuyết Nhất Linh Mấy năm qua trong trào lưu đổi mới, một số vấn đề tác giả trong giai đoạn 1932 - 1945 cũng được bàn nhiều trong đó có nhóm Tự lực văn đoàn và Nhất Linh. Song mới chỉ nghiên cứu phần lớn ở vấn đề tác giả và hình tượng nhân vật. Với tiểu thuyết Đôi bạn, chưa có nhiều công trình nghiên cứu về tác 3 phẩm, thời gian và không gian nghệ thuật trong tác phẩm này vẫn chưa được phân tích, đánh giá cụ thể. Ở bài nghiên cứu này, chúng tôi đưa ra đưa ra những đánh giá nổi bật về tiểu thuyết của Nhất Linh. Trước năm 1945 Nhất Linh được nhiều nhà nghiên cứu nhắc đến với tư cách là một nhà cải cách xã hội theo xu hướng dân chủ tư sản, hoạt động trên lĩnh vực văn hóa, chính trị, văn học. Tiêu biểu như các bài nghiên Dưới mắt tôi 1939 Trương Chính, Việt Nam văn học sử yếu 1942 Dương Quảng Hàm, Nhà văn hiện đại, tập 2 1942 Vũ Ngọc Phan, ... Thời kì này giới nghiên cứu đề cao sáng tác của Nhất Linh. Các tác phẩm của Nhất Linh với tư tưởng chống lễ giáo phong kiến, chống hủ tục lạc hậu, đòi giải phóng cá nhân. Vì vậy tiểu thuyết của ông được đánh giá là tiến bộ về tư tưởng, đổi mới ở ngôn từ, lời văn. Trần Thanh Mại đã dành lời khen cho Nhất Linh "Văn tài uyển chuyển, mạnh mẽ, không có chỗ nào đáng bỏ, không có chỗ nào phải thêm" trên tạp chí Sông hương 1937. Khẳng định về những giá trị nghệ thuật trong các tác phẩm của Nhất Linh, nhà nghiên cứu Vũ Ngọc Phan đã phát biểu "Nếu đọc Nhất Linh từ Nho phong cho đến những tiểu thuyết gần đây nhất của ông người ta thấy tiểu thuyết của ông biến đổi rất mau. Ông viết từ tiểu thuyết tình ái, tiểu thuyết tình cảm, qua đến tiểu thuyết luận đề, đến tiểu thuyết tâm lí, sự tiến hóa đấy chứng tỏ rằng mỗi ngày ông muốn đi sâu vào tâm hồn con người ta" [23, tr. 234]. Với tác phẩm Đoạn tuyệt của Nhất Linh, Nguyễn Lương Ngọc khẳng định "Cũng như phần nhiều tác phẩm của ông, cái tiểu thuyết mới này cũng là một luận đề tiểu thuyết. Nghĩa là nó vẫn đề xướng một vấn đề triết lí, xã hội, vẫn muốn đánh đổ một quan niệm mà hoài bão một quan niệm khác. Ông Nhất Linh đã tự gánh vác cái trọng trách của một nhà cải tạo xã hội, và sao ta lại chẳng dám nói đứt đi cho rồi – ông đã là một nhà cách mệnh" [11, 4 Sau năm 1945, có nhiều nhà nghiên cứu quan tâm hơn tới các sáng tác của ông, đặc biệt là tiểu thuyết. Có thể kể đến công trình nghiên cứu Lược thảo lịch sử của văn học Việt Nam tập 3 từ giữa thế kỉ XX đến năm 1945, 1957 Lê Quý Đôn, Bài giảng về Tự lực văn đoàn 1958 Nguyễn Văn Xung, Việt Nam văn học sử giản ước tân biên tập 3 1960 Phạm Thế Ngũ, Văn học Việt Nam 1930 – 1945, tập 1 1961 Bạch Năng Thi - Phan Cự Đệ, Những đóng góp của Tự lực văn đoàn cho văn xuôi Việt Nam hiện đại 1997 Trịnh Hồ Khoa ... đã đánh giá đúng đắn về những đóng góp mới của tiểu thuyết Nhất Linh cho văn xuôi nước nhà. Tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linh được nghiên cứu, đánh giá chủ yếu ở giai đoạn này. Nhận xét về đổi mới nghệ thuật của nhóm Tự lực văn đoàn có ý kiến cho rằng "Với tiểu thuyết Tự lực văn đoàn, cả một thế giới tâm tình trước kia hé mở một cách rụt rè, e lệ, bây giờ mới được phơi bày, mổ xẻ tinh vi" [4, mà Nhất Linh là người có công đi đầu. Khi so sánh Nhất Linh với Khái Hưng, Nguyễn Văn Xung phát biểu "Nhất Linh không phải tả cảnh như Khái Hưng nhưng để móc vào đấy những biến đổi uyển chuyển trong nhân vật" [32, Bình giảng về Tự lực văn đoàn. Nhà nghiên cứu Nguyễn Hoành Khung đã nhận xét "Chính vì những cái đó mà nghệ thuật, kĩ thuật tiểu thuyết Đôi bạn có tính mới mẻ khác hẳn trước, điềm tĩnh mà tinh tế, nhiều dư vị" Văn xuôi lãng mạn Việt Nam 1930 - 1945. Với giáo sư Phan Cự Đệ, khi viết lời giới thiệu cho tiểu thuyết Đôi bạn đã nhận xét "Ở tiểu thuyết Đôi bạn luận đề xã hội được trình bày một cách nhuần nhụy, kín đáo hơn, ngòi bút của Nhất Linh tinh tế đi sâu vào thế giới nội tâm bên trong của con người. Tuy nhiên cả Đoạn tuyệt và Đôi bạn đều là những cuốn tiểu thuyết lãng mạn tiến bộ, các tác phẩm trong sáng nhất trong cả quãng đời sáng tác của Nhất Linh" [15, Hơn nửa thế kỉ qua, việc đánh giá tiểu thuyết Nhất Linh là một quá trình phức tạp, nhưng ngày càng có nhiều công trình nghiên cứu mới đi dần 5 đến sự xứng đáng hơn với đóng góp của ông. Các tác phẩm mà Nhất Linh để lại ngày càng làm giàu thêm cho nền văn học nước nhà. Với tác phẩm Đôi bạn, Nhất Linh đã mở ra bước ngoặt về việc khắc họa thời gian, không gian nghệ thuật bằng ngôn từ trong sáng, giản dị, giàu chất thơ. Không – thời gian đã giúp cho nhân vật thể hiện tâm trạng, cảm xúc của mình chứ không đơn thuần chỉ là thế giới để nhân vật tồn tại nữa. Kế thừa những thành tựu nghiên cứu của người đi trước, chúng tôi tiếp tục bổ sung, tiếp tục đi sâu nghiên cứu để hoàn thành đề tài và khẳng định tiếng nói của tác giả. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu Trong thời đại hiện nay, Tự lực văn đoàn cũng như văn học lãng mạn được nghiên cứu nhiều hơn. Việc nghiên cứu Thời gian và không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linh đã cho thấy được tài năng, đóng góp của Nhất Linh cho văn học và giá trị trong các tác phẩm của ông. Nhiệm vụ nghiên cứu Ở đề tài này, chúng tôi đi sâu vào nghiên cứu và tìm hiểu + Cơ sở lí luận cho việc tìm hiểu Thời gian và không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linh. + Khảo sát Thời gian và không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linh. + Phân tích, đánh giá hiệu quả của Thời gian và không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linh. 4. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của khóa luận là toàn bộ Thời gian và không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linh. 5. Phạm vi nghiên cứu Trong đề tài này, chúng tôi tìm hiểu tiểu thuyết Đôi bạn của Nhất Linh. Song trong quá trình thực hiện để thấy được sự độc đáo, sự vận động có tính 6 qui luật trong tư tưởng, nghệ thuật một cách khách quan, khoa học, chúng tôi so sánh với các tác phẩm khác của Nhất Linh, một số tác giả cùng trào lưu, hoặc tác phẩm trong giai đoạn văn học trước… 6. Phương pháp nghiên cứu Chúng tôi đã sử dụng những phương pháp nghiên cứu sau Phương pháp lịch sử - xã hội Phương pháp phân tích Phương pháp so sánh đối chiếu Phương pháp tổng hợp 7. Đóng góp của khóa luận Kế thừa các thành tựu về thời gian và không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết. Qua đó, tìm hiểu thời gian và không gian nghệ thuật trong tiểu thuyết Đôi bạn, chúng tôi mong muốn góp một phần nhỏ bé vào việc tìm hiểu, nghiên cứu thế giới nghệ thuật của tiểu thuyết nêu trên, xem nó như một thành phần quan trọng của toàn bộ hệ thống tác phẩm của Nhất Linh + Kết quả của việc nghiên cứu khóa luận giúp ích cho việc học tập và giảng dạy về tác phẩm văn học lãng mạn. + Có thể vận dụng kết quả nghiên cứu vào trong quá trình giảng dạy các tác phẩm văn học, đặc biệt là trong các sáng tác của Nhất Linh nói riêng và nhóm Tự lực văn đoàn nói chung. 8. Cấu trúc khóa luận Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, khóa luận gồm hai chương CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG CHƯƠNG 2. BIỂU HIỆN CỦA THỜI GIAN VÀ KHÔNG GIAN NGHỆ THUẬT TRONG TIỂU THUYẾT ĐÔI BẠN CỦA NHẤT LINH 7 NỘI DUNG Chương 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG Tác giả Nhất Linh và vị trí của tiểu thuyết Đôi bạn Tác giả Nhất Linh Nhất Linh tên khai sinh là Nguyễn Tường Tam, sinh ngày 25/7/1906 tại Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương nguyên quán của ông là làng Cẩm Phô, huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam. Gia đình ông có bảy anh em sáu trai, một gái. “Ông nội Nhất Linh là Nguyễn Tường Tiếp, làm tri huyện Cẩm Giàng, gọi là Huyện Giám, rồi về hưu tại đây. Cha ông là Nguyễn Tường Chiếu húy Nhu làm Thông phán, nên được gọi là Thông Nhu, hay Phán Nhu. Gia đình Nguyễn Tường Tam sống ở một huyện lị nhỏ, huyện Cẩm Giàng”. Cha mất sớm, gia đình Nhất Linh trở nên khó khăn. Do được tiếp xúc với cảnh bùn lầy nước đọng, nghèo cùng của nông dân, điều đó đã ảnh hưởng lớn đến các sáng tác của Nhất Linh và Thạch Lam sau này. Thuở nhỏ, ông học tiểu học ở Cẩm Giàng, học trung học tại trường Bưởi ở Hà Nội. Bên cạnh đó, Nhất Linh cũng từng tham gia hoạt động chính trị. Ngoài năng khiếu về hội họa, là người rất yêu thích văn chương nên ngay từ năm 16 tuổi, ông đã có thơ đăng trên báo Trung Bắc Tân Văn, và năm 18 tuổi ông có bài "Bình Luận Văn Chương về Truyện Kiều" trên Nam Phong tạp chí. Nguyễn Tường Tam từng làm thư kí tại sở tài chính Hà Nội. Tại thời điểm này ông đã viết tiểu thuyết Nho phong, tác phẩm Thôn dã, Hai chị em, Người quay tơ. Sau khi bỏ làm thư kí, năm 1924, ông quay lại học ngành Y và Mỹ thuật, nhưng chỉ một năm rồi lại bỏ. Năm 1927, ông du học Pháp rồi lấy bằng Cử nhân khoa học Giáo khoa. Ngoài ra, ông còn tìm hiểu nghiên cứu về chính trị, ấn loát, bào chế, hội họa. Đến năm 1930, ông về nước, cùng với hai người em của mình là Hoàng Đạo 8 và Thạch Lam xin ra tờ báo trào phúng Tiếng cười, nhưng vì chưa có giấy phép nên bị rút. Từ năm 1930 đến năm 1932 ông dạy ở các trường tư thục Thăng Long, Gia Long và cơ hội làm quen với Trần Khánh Dư – Khái Hưng. Năm 1932, Nhất Linh mua lại tờ tuần báo Phong Hóa, trở thành Giám đốc kể từ số 14. Bắt đầu từ 22/9/1923 báo Phong hóa ra tám trang lớn, chú trọng về văn chương, xây dựng nhân vật điển hình Xã Xê, Lý Toét và Bang Bạch. Nhất Linh đã chủ trương dùng tiếng cười trào phúng để đả kích các hủ tục phong kiến, hô hào “Âu hóa”, đề cao chủ nghĩa cá nhân. Cũng vào năm 1932, nhóm Tự Lực văn đoàn được thành lập trên nguyên tắc "dựa vào sức mình, theo tinh thần anh em một nhà. Tổ chức không quá 10 người để không phải xin phép Nhà nước, chỉ nêu ra trong nội bộ mục đích tôn chỉ, anh em tự nguyện tự giác noi theo". Về sau, tổ chức này tuyên bố thành lập ngày 2 tháng 3 năm 1934 báo Phong Hóa số 87. Trong bài viết “Nhìn nhận về tiểu thuyết Nhất Linh hơn nửa thế kỉ qua”, Vũ Thị Khánh Dần khẳng định vai trò của Nhất Linh “Nhất Linh là người khởi xướng và lãnh đạo Tự lực văn đoàn. Sáng tác của ông thể hiện rõ rệt đường lối văn đoàn, nhằm đổi mới văn chương và góp phần cải cách xã hội” [3, Với loạt bài Đi xem mũ cánh chuồn châm biếm Tổng đốc Hà Đông Hoàng Trọng Phu, tháng 6 năm 1935, báo Phong Hóa bị đóng cửa ba tháng. Phong Hóa tiếp tục cho in ấn các bài báo trong hơn một năm nữa, nhưng rồi sau cũng đóng cửa vĩnh viễn. Tờ tuần báo Ngày nay kế tiếp tờ báo Phong hóa. Tuy vậy, Nhất Linh cùng nhóm Tự Lực văn đoàn vẫn phát động phong trào Ánh Sáng, chống lại các nhà ổ chuột ở khu lao động. Ngoài văn chương, Nhất Linh còn hoạt động trong lĩnh vực chính trị. Năm 1939, ông thành lập Đảng Hưng Việt, sau đổi tên là Đại Việt Dân chính Đảng. Nhóm Tự Lực văn đoàn hoạt động chống Pháp công khai. Đến tháng 9 9 năm 1941, sau khi ra số 224, báo Ngày nay bị đóng cửa. Năm 1942, Nhất Linh chạy sang Quảng Châu bị đi tù mấy tháng. Từ năm 1945 – 1948, ông tiếp tục hoạt động chính trị, sau đó trong nước xảy ra một vài biến cố nên tờ báo Ngày nay bị phân tán, ông bỏ sang Trung Quốc 4 năm. Năm 1951, Nguyễn Tường Tam trở về Hà Nội và tuyên bố không thuộc đảng phái nào, cũng không hoạt động chính trị nữa. Năm 1953, ông về Đà Lạt ở ẩn. Năm 1958, ông về Sài Gòn cho ra mắt tờ báo Văn hóa ngày nay, nhưng chỉ phát hành được 11 số thì bị đình chỉ. Ngày 11/11/1960, Nhất Linh bị chính quyền Ngô Đình Diêm gọi ra xử vì dính líu tới cuộc đảo chính của Đại tá Nguyễn Chánh Thi và Trung tá Vương Văn Đông. Trước ngày bị xử 8/7/1963, ông đã phản ứng bằng cách tự tử ngày 7/7/1963 để lại di chúc như sau "ời tôi để lịch sử xử, tôi không chịu để ai xử tôi cả .... Tôi tự hủy mình cũng như Hòa thượng Thích Quảng Đức tự thiêu để cảnh cáo những người chà đạp mọi thứ tự do.” Nhất Linh, Nguyễn Tường Tam. Nhất Linh - một con người có nhân cách, ông rất giản dị và khiêm tốn. Ông sống rất nhiệt thành và là một con người đa năng, đa tài. Cuộc đời ông có năm cái “sĩ” văn sĩ, thi sĩ, họa sĩ, nhàn sĩ và một cái “sĩ” mà có lẽ ông hãnh diện nhất là hàn sĩ! Ông sống nghèo, trong sạch, và rất kiêu hãnh về điều này. Là một trong những cây bút nòng cốt của nhóm Tự Lực Văn đoàn, văn chương của Nhất Linh là sự pha trộn hài hoà giữa văn phong lãng mạn với những đề tài đậm màu sắc hiện thực và mang tính thời đại. Điều này thể hiện rất rõ qua tiểu thuyết Đôi bạn. Trong suốt mười bốn năm sáng tác, các tác phẩm mà Nhất Linh để lại cho nền văn học Việt Nam khá lớn và nổi bật Nho phong 1924, Người quay tơ 1926, Gánh hàng hoa 1934 – viết cùng Khái Hưng, Đời mưa gió 1934 – viết cùng Khái Hưng, Nắng thu 1934, Đoạn tuyệt 1934 – 1935, Đi Tây 1934 -1935, Lạnh lùng 1935 – 1936, Hai buổi chiều vàng 1934 – 1937, 10 Đôi bạn 1936 – 1937, Bướm trắng 1938 – 1939, Xóm cầu mới 1949 – 1957, Viết và đọc tiểu thuyết 1952 – 1961, Giòng song Thanh Thủy 1960 – 1961… Trong cuộc đời mình, Nguyễn Tường Tam say mê hoạt động chính trị cũng như say mê sáng tác văn chương nghệ thuât. Tuy nhiên, đúng như di chúc Nhất Linh để lại, đời ông lịch sử đã phán xét. Thế nhưng ông đã nhận ra rằng trong cuộc đời của mình, Nguyễn Tường Tam đã thất bại khi làm chính trị, chỉ còn một nhà văn Nhất Linh sống mãi trên văn đàn Việt Nam. Cuộc đời Nguyễn Tường Tam trải qua nhiều thăng trầm song ông đã đạt được những thành công nhất định. Đặc biệt ông là người thành lập ra nhóm Tự lực văn đoàn. Những đóng góp của ông và văn đoàn có ý nghĩa quan trọng không chỉ đối với xã hội mà còn với văn học. Đó là những đóng góp vào việc cải tạo xã hội, xóa bỏ những cái cũ, lạc hậu, giải phóng phụ nữ, … và phát triển phong trào thơ mới, đổi mới văn học. “Qua Truyện Kiều của thi hào Nguyễn Du, chúng ta hãnh diện thấy tiếng Việt có đủ khả năng diễn tả thơ ca văn vần đến chỗ trác tuyệt, thì qua các tác phẩm của Tự lực văn đoàn mà công đầu là Nhất Linh đã chứng tỏ rằng tiếng Việt cũng có đủ khả năng diễn đạt văn xuôi đến chỗ hoàn mĩ.” Vị trí của tiểu thuyết Đôi bạn Đôi bạn đã đặt một cột mốc quan trọng trong tiến trình tư tưởng và nghệ thuật của Nhất Linh. Mở ra từ tác phẩm, không phải ý hướng xã hội nhiều tham vọng và hứa hẹn, văn chương Nhất Linh đã dấn sâu hơn vào con đường hiện đại hóa, khi đào sâu vào ngõ ngách tâm hồn con người, mẫu người cá nhân cá thể đang tự định vị trong xã hội thị dân hiện đại. Đôi bạn là một truyện tình được viết với một nghệ thuật rất cao. Tác phẩm không trông cậy vào cốt truyện li kì, tình tiết lâm li để lôi cuốn người đọc như loại tiểu thuyết tình trước đó kiểu Tuyết hồng lệ sử, Vân lan nhật ký Từ Trẩm Á, Lan 11 và Hữu Nhượng Tống. Nhất Linh cũng không hề triết lí về ái tình như Lê Văn Trương, mà ông đã tốn nhiều bút mực tả những cảm xúc, những diễn biến tâm lí một cách tinh tế của đôi lứa trong một cuộc tình đơn sơ, câm nín nhưng chân thật. Có thể nói tác phẩm là một thiên tâm lí ái tình xuất sắc nhất trong văn học Việt Nam hiện đại. Đọc Đôi bạn độc giả ít nhiều bắt gặp cảm xúc của chính mình khi dấn thân vào mối tình đầu. Nhất Linh đã tận dụng thuật dùng cảnh để tả tình. Những cảnh rất đơn sơ nhưng khắc họa tình cảm của nhân vật. Đôi bạn còn là một tác phẩm ghi dấu đỉnh cao đổi mới của văn học lãng mạn Việt Nam trước 1945, giúp cho Tự lực văn đoàn từ một nhóm phái văn nghệ trở thành diễn đàn trung tâm của cải biến văn hóa một thời nhưng rồi từng bước, văn chương trở thành đích đến của họ và nơi chốn mà họ thuộc về. Như là cách thức kiến tạo căn cước, và như là ký ức văn hóa về thế hệ trí thức Tây học đầu tiên tìm lẽ hành tàng giữa giao thời Á – Âu của dân tộc chứng nghiệm rõ rệt quá trình thuộc địa hóa đồng thời với quốc tế hóa. Tác phẩm được Nhất Linh viết năm 1938 và hoàn thành vào năm 1939, đây là thời điểm mà văn học lãng mạn đã thoái trào, nhường chỗ cho nền văn học hiện thực phê phán phát triển. Tìm thấy và khẳng định cảm quan thế giới trong văn học, bước ngoặt mà Đôi bạn tạo cho Tự lực văn đoàn và văn học hiện đại Việt Nam là hết sức ấn tượng. Ở Đôi bạn đã mở ra khát vọng ra đi, vươn tới thế giới hoàn toàn tự do của con người. Tác phẩm không chỉ là bức tranh xã hội nửa thực dân, nửa phong kiến những năm đầu thế kỷ qua góc nhìn của một người trẻ. Đó còn là hành trình đoạn tuyệt với cái cũ để đến với cái mới của tầng lớp thanh niên tiến bộ, mà tiêu biểu ở đây là Dũng. Những tư tưởng tiến bộ ấy của Dũng còn được thể hiện rất rõ trong tình yêu được gia đình mai mối với Khánh – cô tiểu thư danh giá nhưng Dũng lại một mực muốn theo đuổi Loan, người con gái đã làm trái tim chàng rung động. Đó là khát khao tự do yêu đương, tự do mưu cầu hạnh phúc cá nhân cũng là một 12 trong những tư tưởng mà Nhất Linh muốn đề đạt. Vì lí tưởng và khát khao tự do, Dũng đã từ bỏ tất cả, bỏ Loan ở lại. Sự ra đi không chỉ là hành động thể hiện tư duy tiến bộ của tầng lớp thanh niên thời đại mới mà nó còn thể hiện tính đột phá trong nghệ thuật viết tiểu thuyết của Nhất Linh. Nhân vật của ông coi trọng tình yêu nhưng không coi tình yêu là tất cả như những nhân vật trong dòng tiểu thuyết lãng những năm 1930. Đôi bạn là sự tiếp nối hoàn hảo của Đoạn tuyệt về mặt tư tưởng. Nhân vật Loan Đoạn tuyệt hay nhân vật Dũng Đôi bạn đều đại diện cho tầng lớp thanh niên thế hệ mới với nhiều tư tưởng tiến bộ mang tính cách tân. Ở cả hai tác phẩm đều thể hiện rõ nét sự xung đột tư duy cũ - mới và quyết tâm đứng về phía cái mới của tác giả. Bản thân Nhất Linh cũng là cử nhân được đào tạo ở Pháp, được tiếp xúc nhiều với nền văn minh dân chủ phương Tây nên ông dùng văn chương để cổ vũ những cách tân tư tưởng quan trọng này. Cuộc xung đột này không chỉ xảy ra trong thời điểm mà Nhất Linh đang sống mà dường như nó là vấn đề của mọi thời đại. Bởi vì thế, câu chuyện về các tác giả trong Tự lực văn đoàn và các sáng tác của họ dường như luôn còn mới mẻ. Thời gian và không gian nghệ thuật Thời gian nghệ thuật Khái niệm thời gian nghệ thuật Trong một tác phẩm nghệ thuật con người luôn tồn tại, vận động trong không gian và thời gian. Theo Từ điển thuật ngữ văn học “Thời gian nghệ thuật là hình thức nội tại của hình tượng nghệ thuật thể hiện tính chỉnh thể của nó. Cũng như không gian nghệ thuật sự miêu tả, trần thuật trong văn học nghệ thuật bao giờ cũng có một điểm nhìn nhất định. Và cái được trần thuật bao giờ cũng diễn ra trong thời gian, được biết qua thời gian trần thuật. Sự phối hợp của hai yếu tố thời gian này tạo thành thời gian nghệ thuật, một hiện tượng ước lệ chỉ có trong thế giới nghệ thuật.” [6, “Khác với thời gian khách 13 quan được đo bằng đồng hồ và lịch, thời gian nghệ thuật có thể đảo ngược, quay về quá khứ, có thể bay vượt tới tương lai xa xôi, có thể dồn nén một khoảng thời gian dài trong chốc lát, lại có thể kéo dài cái chốc lát lại vô tận. Thời gian nghệ thuật được đo bằng nhiều thước đo khác nhau, bằng sự lặp đi lặp lại đều đặn của các hiện tượng đời sống được ý thức sự sống, cái chết, gặp gỡ, chia tay, mùa này, mùa khác... tạo nên nhịp điệu tác phẩm” [6, Như vậy, thời gian nghệ thuật gắn liền với tổ chức bên trong của hình tượng nghệ thuật. Thời gian nghệ thuật có thể nhanh khi nhà văn miêu tả diễn biến các sự kiện hoặc chậm khi nhà văn miêu tả chi tiết thiên nhiên, tạo vật, …, thậm chí có lúc thời gian như ngưng đọng. Thông qua thời gian nghệ thuật, con người có những cảm nhận khác nhau về thế giới. Có những tác phẩm thời gian gắn liền với các sự kiện, biến cố như cổ tích; có thể dựa theo dòng tâm lí nhân vật tiểu thuyết. Có tác phẩm chỉ nói đến thời gian quá khứ, tương lai, có tác phẩm thời gian lại trải đều trong các sự kiện, hoặc gắn với sự vận động của thời đại, lịch sử. Ở mỗi thời kì con người lại có sự cảm thụ khác nhau về thời gian, đồng thời cho thấy sự cảm thụ của tác giả về sự tồn tại của con người trong thế giới. Trong văn học, thời gian là một chi tiết nghệ thuật để nhà văn miêu tả đời sống, con người, thông qua đó cho thấy cách thức tư duy của tác giả. Bằng những cách thức khác nhau văn học lại có những kiểu thời gian nghệ thuật khác nhau. Trong công trình Thi pháp thơ Tố Hữu, Giáo sư Trần Đình Sử đã khẳng định “thế giới nghệ thuật trong văn học không phải giản đơn chỉ là quan điểm của tác giả về thời gian mà là một hình tượng thời gian sinh động, gợi cảm, là sự cảm thụ, ý thức về thời gian được dùng làm hình thức nghệ thuật để phản ánh hiện thực, tổ chức tác phẩm” [27, Thời gian nghệ thuật là phạm trù của hình thức nghệ thuật, có thể coi nó là cơ sở thuận tiện cho việc nghiên cứu, phân tích tác phẩm văn học, đặc biệt cho thấy tài năng miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật của nhà văn. 14

đôi bạn của nhất linh